کاربرد تحلیلهای «اگر – آنگاه» در بودجهریزی شرکتی با استفاده از ابزارهای Goal Seek، Data Table و Scenario Manager در Excel
مشاهده ویدیو تحلیل اگر انگاه در آپارات
مقدمه
در فرایند بودجهریزی شرکتی (Corporate Budgeting)، توانایی پیشبینی نتایج مالی و ارزیابی اثر تغییرات متغیرهای کلیدی بر خروجی بودجه، یک ضرورت اساسی است. مدیریت مالی نیاز دارد بداند که اگر یکی از پارامترهای اصلی کسبوکار تغییر کند، آنگاه چه تأثیری بر سودآوری، جریان نقدی، نقطه سر به سر و همچنین برنامه بازپرداخت تسهیلات خواهد داشت.
مایکروسافت اکسل به عنوان یک ابزار قدرتمند تحلیل داده، مجموعهای از ابزارهای تحلیلی را تحت عنوان What-If Analysis ارائه میدهد که مهمترین آنها شامل:
Goal Seek
Data Table
Scenario Manager
استفاده صحیح و اصولی از این ابزارها در بودجهریزی حرفهای، تصمیمگیری مالی را سریعتر، دقیقتر و کمریسکتر میکند.
۱. ابزار Goal Seek: رسیدن به مقدار هدف
کاربرد اصلی:
پیدا کردن مقدار ورودی مورد نیاز برای رسیدن به خروجی مورد نظر.
مثال عملی در بودجهریزی:
فرض کنید شرکت میخواهد بداند برای رسیدن به سود خالص مشخص در سال آینده، چه میزان فروش لازم است؟
مراحل:
مدل مالی شامل درآمد، هزینهها و سود ساخته شده است.
مقدار هدف (مثلاً سود ۱۵ میلیارد ریال) مشخص است.
کافی است از مسیر
Data → What-If Analysis → Goal Seek
استفاده و پارامتر حجم فروش را متغیر قرار دهیم.
نتیجه:
مدیر مالی در چند ثانیه متوجه میشود که سازمان برای تحقق سود مورد نظر باید چه مقدار فروش انجام دهد.
۲. Data Table: تحلیل اثر تغییر چند سناریوی مختلف
کاربرد اصلی:
تحلیل سریع خروجی مدل مالی در اثر تغییرات چندگانه یک متغیر یا دو متغیر.
الف) جدول یکمتغیره
مثال: اثر تغییر نرخ فروش بر سود خالص
| نرخ فروش | سود خالص |
|---|---|
| 20,000 | 8,200,000,000 |
| 22,000 | 9,400,000,000 |
| 25,000 | 11,300,000,000 |
ب) جدول دومتغیره
مثال: اثر همزمان حجم فروش و قیمت فروش بر سود
| قیمت ← / حجم ↓ | 20,000 | 22,000 | 25,000 |
|---|---|---|---|
| 30,000 واحد | X | X | X |
| 35,000 واحد | X | X | X |
| 40,000 واحد | X | X | X |
نتیجه برای مدیر مالی:
سریع میبیند در چه محدودهای سود مناسب و نقطه هشدار شکل میگیرد.
۳. Scenario Manager: ساخت سناریوهای واقعی برای تصمیمگیری
کاربرد اصلی:
مقایسه سه سناریوی کلیدی: بدبینانه، محتاطانه و خوشبینانه.
| سناریو | مقدار فروش | نرخ فروش | حاشیه سود | سود خالص نهایی |
|---|---|---|---|---|
| بدبینانه | پایین | پایین | کم | ممکن است زیان |
| محتاطانه | متوسط | واقعی | مناسب | سود پایه |
| خوشبینانه | بالا | بیشتر | بهینه | سود افزایشی عالی |
ارزش عملی:
مدیر مالی میتواند خروجی بودجه را در جلسه هیاتمدیره مستند، شفاف و تحلیلی ارائه کند.
۴. تحلیل نقطه سر به سر (Break-Even Point)
نقطهای که در آن سود = صفر و درآمد = هزینه کل است.
فرمول کلاسیک:
نقطه سر به سر = هزینههای ثابت / (قیمت فروش – هزینه متغیر واحد)
کاربرد در بودجهریزی:
مشخص میکند پایینترین حجم فروش قابل قبول سازمان چقدر است.
معیار حداقل ظرفیت عملیاتی ایمن را تعیین میکند.
۵. تحلیل بازپرداخت تسهیلات و بسط فرمول مبلغ هر قسط
در بودجهریزی، برنامهریزی جریانهای نقدی بازپرداخت وام بسیار مهم است.
فرمول استاندارد مبلغ هر قسط (PMT):
مبلغ قسط = i × (1+i)^n -------------------- × مبلغ وام (1+i)^n – 1
که در اکسل دقیقاً با تابع زیر محاسبه میشود:
=PMT(rate , nper , pv)
تحلیل حساسیت روی نرخ سود و مدت بازپرداخت با:
Data Table → برای مشاهده اثر تغییر نرخ سود
Goal Seek → برای رسیدن به قسط هدف ماهانه
جمعبندی
بودجهریزی حرفهای فقط نوشتن اعداد نیست؛ بلکه شبیهسازی آینده است.
استفاده از ابزارهای Goal Seek، Data Table و Scenario Manager موجب میشود:
تصمیمگیری اقتصادی بهجای حدس، بر پایه تحلیل باشد.
اثر تغییرات متغیرهای کلیدی قبل از وقوع بررسی شود.
گزارش بودجه در مقابل مدیرعامل و هیاتمدیره دقیق، مستدل و قابل دفاع باشد.
