بررسی تسهیلات بانکی با شرط مسدودی و محاسبه نرخ واقعی (موثر) تأمین مالی
در ارزیابی تسهیلات بانکی، تمرکز صرف بر «نرخ اسمی سود» میتواند تحلیل را بهطور جدی گمراهکننده کند. یکی از مهمترین عواملی که باعث افزایش هزینه واقعی تأمین مالی میشود، شرط مسدودی بخشی از اصل وام نزد بانک است؛ موضوعی که در عمل، تسهیلات را گرانتر از آنچه در قرارداد درج شده نشان میدهد.
در این مقاله، با یک مثال کاملاً عددی و کاربردی، نشان میدهیم چگونه شرط مسدودی باعث افزایش نرخ واقعی (Effective Rate) تسهیلات میشود و چرا استفاده از توابع مالی اکسل مثل PMT و RATE برای تحلیل چنین وامهایی ضروری است.
مشخصات تسهیلات مورد بررسی
فرض کنید یک واحد اقتصادی از بانک تسهیلاتی با شرایط زیر دریافت میکند:
مبلغ اسمی وام: 500,000,000 ریال
نرخ سود اسمی سالانه: 23٪
مدت بازپرداخت: 36 ماه
شرط بانک: مسدودی 25٪ اصل وام تا پایان آخرین قسط
یعنی:
مبلغ مسدودی: 125,000,000 ریال
وجه نقد قابل استفاده واقعی: 375,000,000 ریال
گام اول: محاسبه مبلغ هر قسط با تابع PMT
در ویدیو، ابتدا مبلغ هر قسط تسهیلات با فرض نرخ اسمی 23٪ و بازپرداخت 36 ماهه محاسبه میشود.
منطق این مرحله:
بانک اقساط را بر مبنای کل 500 میلیون ریال محاسبه میکند،
نه مبلغی که واقعاً در اختیار وامگیرنده قرار گرفته است.
تابع PMT در اکسل کمک میکند مبلغ ثابت هر قسط ماهانه بهدرستی محاسبه شود.
گام دوم: مشکل اصلی کجاست؟
از نگاه بانک:
وام = 500 میلیون ریال
سود = 23٪
اقساط = منطقی و قانونی
اما از نگاه وامگیرنده:
فقط 375 میلیون ریال در اختیار اوست،
ولی اقساط را گویی بابت 500 میلیون ریال پرداخت میکند،
و مبلغ مسدودی تا پایان وام بلااستفاده باقی میماند.
این اختلاف دقیقاً همان جایی است که نرخ واقعی تأمین مالی از نرخ اسمی جدا میشود.
گام سوم: محاسبه نرخ موثر با تابع RATE
برای محاسبه نرخ واقعی، باید مسئله را برعکس ببینیم:
جریان ورود وجه: 375 میلیون ریال در ابتدای قرارداد
جریان خروج وجه: اقساط ماهانه محاسبهشده
تعداد دورهها: 36 ماه
با استفاده از تابع RATE در اکسل:
نرخی بهدست میآید که اگر آن را مبنای محاسبه اقساط قرار دهیم،
دقیقاً همین اقساط فعلی ایجاد میشود.
این نرخ، همان نرخ موثر واقعی تأمین مالی است.
نتیجه این محاسبه نشان میدهد:
نرخ واقعی تسهیلات بهمراتب بیشتر از 23٪ اسمی است، فقط به این دلیل که بخشی از وام مسدود شده و در اختیار وامگیرنده نبوده است.
چرا این تحلیل مهم است؟
مقایسه تسهیلات بانکی بدون محاسبه نرخ موثر، تحلیل ناقص است.
شرط مسدودی، عملاً یک هزینه پنهان تأمین مالی است.
مدیران مالی، حسابداران و صاحبان کسبوکار باید تصمیمات تأمین مالی را بر مبنای نرخ واقعی بگیرند، نه نرخ درجشده در قرارداد.
جمعبندی
در تسهیلاتی که دارای مسدودی هستند:
نرخ اسمی، تصویر کاملی از واقعیت نمیدهد،
تنها راه تحلیل صحیح، بررسی جریانهای نقدی واقعی و محاسبه نرخ موثر است،
ترکیب دانش مالی + ابزار اکسل، تفاوت بین «تصمیم حرفهای» و «تصمیم احساسی» را رقم میزند.
در ویدیوی این جلسه، تمام این محاسبات بهصورت مرحلهبهمرحله در اکسل پیادهسازی شده است.
