کاربرد تابع IF در اکسل برای محاسبه مالیات تکلیفی اجاره طبق تبصره ۹ ماده ۵۳ قانون مالیات‌های مستقیم (به‌روز با نرخ‌های جدید ماده ۱۳۱)

مقدمه

مشاهده ویدیو در آپارات

تابع IF در اکسل، از بنیادی‌ترین و پرکاربردترین توابع منطقی است که به کمک آن می‌توان تصمیم‌گیری‌های شرطی را در قالب فرمول انجام داد. حسابداران، مدیران مالی و کارشناسان مالیاتی از این تابع برای خودکارسازی محاسبات استفاده می‌کنند؛ از جمله در محاسبه مالیات تکلیفی اجاره، که بر اساس تبصره ۹ ماده ۵۳ قانون مالیات‌های مستقیم باید با نرخ‌های ماده ۱۳۱ محاسبه و پرداخت شود.
در این مقاله، علاوه بر آموزش ساختار تابع IF و انواع آن، نحوه‌ی استفاده از این تابع در محاسبه مالیات اجاره با نرخ‌های جدید ماده ۱۳۱ را توضیح می‌دهیم.

۱. ساختار پایه تابع IF

تابع IF به‌صورت زیر نوشته می‌شود:

=IF(شرط, مقدار_در_صورت_درستی, مقدار_در_صورت_نادرستی)

برای مثال، اگر بخواهیم بررسی کنیم که آیا مبلغ اجاره سالانه بیش از دو میلیارد ریال است یا خیر:

=IF(A2>2000000000,"بالای حد نصاب","زیر حد نصاب")

این نوع تابع را IF تک‌شرطی (Simple IF) می‌نامیم.

۲. IF چندشرطی (Nested IF)

در محاسبات مالیاتی، معمولاً چندین شرط باید بررسی شود. به‌عنوان نمونه، نرخ‌های ماده ۱۳۱ پلکانی است و هر پله مالیاتی نرخ متفاوتی دارد. برای همین از IF چندشرطی استفاده می‌کنیم.

۳. نرخ‌های جدید ماده ۱۳۱ قانون مالیات‌های مستقیم

مطابق آخرین اصلاحات و بخشنامه‌های اجرایی سازمان امور مالیاتی کشور (۱۴۰۳–۱۴۰۴)، نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی به شرح زیر است:

 این نرخ‌ها مبنای محاسبه مالیات تکلیفی اجاره موضوع تبصره ۹ ماده ۵۳ هستند، مگر آنکه موجر شخص حقوقی باشد (که در این صورت نرخ ثابت ۲۵٪ اعمال می‌شود).

۴. مبنای قانونی: تبصره ۹ ماده ۵۳

مطابق تبصره (۹) ماده (۵۳) قانون مالیات‌های مستقیم:

پرداخت‌کنندگان اجاره مکلف‌اند در هنگام پرداخت اجاره، مالیات متعلق را طبق نرخ ماده (۱۳۱) محاسبه و از مبلغ اجاره کسر نمایند و حداکثر تا پایان ماه بعد به حساب سازمان امور مالیاتی واریز کنند.

بنابراین، مستأجر (پرداخت‌کننده اجاره) موظف است مالیات را کسر و واریز کند، نه موجر.

۵. مدل محاسبه مالیات تکلیفی اجاره در اکسل

فرض کنید جدول زیر در فایل اکسل شما وجود دارد:

فرمول زیر نرخ‌های پلکانی ماده ۱۳۱ را در نظر می‌گیرد و مالیات سالانه را محاسبه می‌کند:

=IF(C2<=2000000000,C2*0.15, IF(C2<=4000000000,2000000000*0.15+(C2-2000000000)*0.20, 2000000000*0.15+2000000000*0.20+(C2-4000000000)*0.25))

 این فرمول دقیقاً محاسبه مالیات را به‌صورت تجمعی (پلکانی) انجام می‌دهد.

اگر بخواهید فقط نرخ نهایی را نشان دهید (بدون محاسبه پلکانی)، می‌توانید از این فرمول ساده‌تر استفاده کنید:

=IF(C2<=2000000000,C2*0.15, IF(C2<=4000000000,C2*0.20,C2*0.25))

۶. نسخه جدید با تابع IFS (در اکسل 365 و 2021)

در نسخه‌های جدید اکسل، تابع IFS جایگزین مناسبی برای IF‌های تو در تو است و خوانایی بالاتری دارد:

=IFS( C2<=2000000000,C2*0.15, C2<=4000000000,C2*0.20, C2>4000000000,C2*0.25)

۷. نکات اجرایی برای حسابداران و مدیران مالی

• مالیات تکلیفی باید تا پایان ماه بعد از پرداخت اجاره به حساب سازمان امور مالیاتی واریز گردد.

• رسید واریز (شناسه قبض و پرداخت) باید در مستندات حسابداری نگهداری شود.

• در صورت پرداخت نکردن، پرداخت‌کننده اجاره مسئول جریمه و مالیات متعلقه خواهد بود.

• توصیه می‌شود در فایل اکسل علاوه بر ستون “مالیات تکلیفی”، ستون‌هایی برای تاریخ پرداخت و شماره قبض درج شود.

۸. مزیت استفاده از IF در مدل‌های مالیاتی

• کاهش خطاهای انسانی در محاسبات دستی

• امکان تغییر سریع نرخ‌ها با اصلاح مرزهای عددی در فرمول

• ایجاد شفافیت در فرآیند محاسبه برای رسیدگی‌های مالیاتی

• قابلیت استفاده در فرمول‌های پیچیده‌تر مانند مالیات تجمیعی و پیش‌پرداخت‌ها

جمع‌بندی

تابع IF در اکسل یک ابزار تحلیلی قدرتمند برای حسابداران است. با ترکیب اصول قانونی (ماده ۱۳۱ و تبصره ۹ ماده ۵۳) و منطق شرطی در اکسل، می‌توان محاسبه مالیات تکلیفی اجاره را به‌صورت خودکار، دقیق و مطابق با قوانین جاری انجام داد.
به‌کارگیری این مدل‌ها در فایل‌های مالیاتی شرکت‌ها، نه‌تنها باعث صرفه‌جویی در زمان می‌شود، بلکه ریسک خطا در محاسبات و جریمه‌های مالیاتی را نیز به حداقل می‌رساند.

منابع قانونی و فنی

قانون مالیات‌های مستقیم (اصلاحیه ۱۳۹۴ و به‌روزرسانی‌های اجرایی تا ۱۴۰۳)ماده ۱۳۱ و تبصره ۹ ماده ۵۳ قانون مالیات‌های مستقیم

بخشنامه‌های سازمان امور مالیاتی کشورآموزش‌های Excel در حوزه حسابداری و مالیاتی (MMB Academy)