موضوع: استفاده از تاریخ فارسی (شمسی) بهعنوان شرط در فرمولهای SUMIF و SUMIFS در Excel
مقدمه
در بسیاری از پروژههای حسابداری و گزارشگیری مالی در ایران، تاریخ تراکنشها بهصورت تاریخ شمسی ذخیره و مدیریت میشود. اما چالش اصلی زمانی ایجاد میشود که بخواهیم در اکسل از همین تاریخها بهعنوان شرط در فرمولهای تحلیلی مثل SUMIF و SUMIFS استفاده کنیم—بهویژه در گزارشهایی مانند:
گردش حساب مشتری
جمع فروش یک بازه زمانی
سود و زیان دوره خاص
گزارش دریافت و پرداخت روزانه/ماهانه
در این مقاله، روش حرفهای استفاده از تاریخ فارسی/شمسی به عنوان شرط در SUMIFS را با مثال عملی بررسی میکنیم.
سناریوی عملی (مطابق ویدیو)
فرض کنید جدولی داریم با ستونهای زیر:
| تاریخ شمسی | نوع تراکنش | مبلغ |
|---|---|---|
| 1403/01/02 | خرید | 12,500,000 |
| 1403/01/05 | فروش | 18,700,000 |
| 1403/01/08 | دریافت | 9,200,000 |
| 1403/01/12 | پرداخت | 7,600,000 |
میخواهیم گردش حساب مشتری را فقط برای بازه زمانی "از تاریخ" تا "تا تاریخ" و بر اساس نوع تراکنش محاسبه کنیم.
نکته مهم قبل از آغاز
برای اینکه Excel بتواند با تاریخ شمسی محاسبه انجام دهد، باید تاریخها فرمت عددی تاریخ شمسی باشند، نه متن.
اگر تاریخها با فرمت Text باشند، در فرمولهای شرطی کار نمیکنند.
پیشنهاد: استفاده از افزونه تبدیل تاریخ شمسی (Persian Date Function) یا Power Query برای تبدیل تاریخهای متنی به تاریخ واقعی.
فرمول SUMIFS با شرط تاریخ شمسی + نوع تراکنش
فرض کنید:
ستون تاریخ: A ستون نوع تراکنش: B ستون مبلغ: C سلول "از تاریخ": F2 سلول "تا تاریخ": G2 نوع تراکنش مورد نظر: H2 (مثلاً "فروش")
فرمول:
=SUMIFS(C:C, B:B, H2, A:A, ">="&F2, A:A, "<="&G2)
توضیح:
شرط اول → نوع تراکنش مطابق H2
شرط دوم → تاریخ ≥ از تاریخ
شرط سوم → تاریخ ≤ تا تاریخ
اگر تاریخها متنی باشند چه کنیم؟
اگر تاریخها در ستون A بهصورت متن هستند، از این فرمول استفاده کنید:
=SUMIFS(C:C, B:B, H2, --A:A, ">="&--F2, --A:A, "<="&--G2)
پیشوند دو خط تیره -- باعث میشود اکسل تاریخ متن را به عدد قابل مقایسه تبدیل کند.
جمع تراکنش خاص بدون بازه زمانی
فقط جمع فروشها:
=SUMIF(B:B, "فروش", C:C)
جمع تراکنش خاص در یک تاریخ خاص
=SUMIFS(C:C, B:B, "خرید", A:A, F2)
نکات طلایی (ویژه حسابداران و مدرسین Excel)
| موضوع | راهحل |
|---|---|
| تاریخ شمسی Text است | تبدیل با Power Query / -- |
| تاریخ در قالب yyyy/mm/dd باشد | بهترین حالت برای فیلتر و مرتبسازی |
| Pivot Table با تاریخ شمسی مشکل دارد | ابتدا تاریخ را عددی کنید |
خروجی نهایی که دانشجو/کاربر میگیرد
گردش حساب مشتری به تفکیک:
خرید
فروش
دریافت
پرداخت
امکان فیلتر براساس بازه تاریخ شمسی
تحلیل قابل استفاده برای داشبورد، گزارش و چاپ
جمعبندی
استفاده از تاریخ شمسی در SUMIFS کاملاً امکانپذیر است، به شرط اینکه تاریخها بهعنوان Date شناخته شوند، نه Text.
با روش بالا، تمام گزارشهای مالی ایرانی—از گردش حساب مشتری تا تحلیل دریافت و پرداخت—بهصورت کاملاً داینامیک و قابل اتکا در Excel تهیه میشود.
