حسابداری تسهیلات مالی بانکی — تفکیک اصل و سود، سود دوران تنفس و نحوه افشا در صورتهای مالی
۱. مقدمه
تسهیلات مالی از مهمترین ابزارهای تأمین منابع برای واحدهای تجاری است. از آنجا که تسهیلات بر ساختار مالی شرکت، هزینههای تأمین مالی و سودآوری تأثیر مستقیم دارد، تفکیک صحیح اصل و سود تسهیلات و نحوه انعکاس آن در یادداشتهای توضیحی در تهیه صورتهای مالی اساسی اهمیت بالایی دارد.
در استانداردهای حسابداری ایران، الزامات مرتبط با موضوع در دو استاندارد مشخص شده است:
۲. مفاهیم کلیدی
اصل تسهیلات principal : مبلغی که از بانک به صورت وام دریافت می شود و این مبلغ در متن قرارداد منعقد شده با بانک قید گردیده است .
فرع تسهیلات interest : مبلغی که بعنوان سود( بهره) باید به بانک بعنوان هزینه تامین مالی پرداخت شود .
سود دوران تنفس grace period : در موارد بانک ها به منظور کمک به واحد تجاری پرداخت اقساط وام را برای مهلتی به تعویق می اندازند که در آن دوران به کل مبلغ وام با فرمول ساده مبلغ وام ضربدر نرخ بهره با در نظر گرفتن زمان بهره تعلق می گیرد .
Capitalized interest (if added to principal) : اگر سود دوران تنفس به مباع اصل وام اضافه شود به آن اصلاحا بهره سرمایه ایی گفته می شود .
Deferred interest : در صورتی که پرداخت مبلغ سود دوران تنفس بدون اخذ سود اضافه به صورت اقساطی و در دوره های بازپرداخت،پرداخت شود به آن بهره دوران تنفس انتقالی می گوییم .
۳. برخورد حسابداری با سود دوران تنفس (طبق استاندارد شماره ۱۳)
طبق استاندارد حسابداری شماره ۱۳ (هزینههای تأمین مالی):
- اگر تسهیلات برای تحصیل یا ساخت دارایی واجد شرایط مصرف شود:
سود دوران تنفس سرمایهسازی میشود (به بهای تمامشده دارایی افزوده میشود).
- اگر تسهیلات برای فعالیتهای جاری مصرف شود:
- سود دوران تنفس هزینه دوره محسوب میشود و در صورت سود و زیان شناسایی میگردد.
4. نحوه ارائه و افشا در صورتهای مالی (طبق استاندارد شماره ۱)
در صورت وضعیت مالی (ترازنامه):
- اصل باقیمانده تسهیلات باید در بخش بدهیهای جاری و بدهیهای غیرجاری تفکیک شود.
- سود دوران تنفس و سود اقساط پرداختنشده در سرفصل سود پرداختنی منعکس میشود؛
نه در اصل بدهی.
نمونه متن رسمی یادداشت تسهیلات مالی:
یادداشت X – تسهیلات مالی دریافتی
واحد تجاری در تاریخ ………… مبلغ …………… ریال تسهیلات از بانک ……… با نرخ سود سالانه ……… درصد دریافت کرده است. دوره تنفس تا تاریخ ……… تعیین شده و سود دوران تنفس به مبلغ …………… ریال محاسبه گردیده است. مطابق استاندارد حسابداری شماره ۱۳ (هزینههای تأمین مالی)، سود دوران تنفس به عنوان هزینه تأمین مالی شناسایی و در سرفصل «سود پرداختنی» طبقهبندی شده است.
بازپرداخت تسهیلات طی …… قسط از تاریخ ……… آغاز شده و بخش سود هر قسط در صورت سود و زیان به عنوان هزینه تأمین مالی و بخش اصل قسط باعث کاهش مانده بدهی تسهیلات میشود.
5. جمعبندی نهایی
- سود دوران تنفس اصل تسهیلات محسوب نمیشود.
- سود دوران تنفس:
- در دارایی واجد شرایط → سرمایهسازی میشود.
- در غیر این صورت → هزینه دوره است.
- سود آتی اقساط تا زمان وقوع، قابل شناسایی به عنوان بدهی نیست.
- در صورتهای مالی، اصل و سود باید بهطور شفاف تفکیک و افشا شود
