فرآیند معرفی و تهیه صورت تغییرات در حقوق مالکانه طبق استانداردهای حسابداری ایران
مقدمه
صورت تغییرات در حقوق مالکانه یکی از اجزای اصلی صورتهای مالی اساسی است که طبق استاندارد حسابداری شماره ۱ ایران (نحوه ارائه صورتهای مالی)، در کنار صورت وضعیت مالی، صورت سود و زیان، صورت سود و زیان جامع و صورت جریانهای نقد لازمالارائه است.
هدف این صورت، نمایش حرکت اجزای حقوق مالکانه در طول دوره است؛ یعنی بهصورت شفاف نشان میدهد که سود، زیان، افزایش سرمایه، اندوختهها، تقسیم سود یا اصلاح اشتباهات سنواتی چگونه بر حقوق صاحبان سرمایه اثر گذاشتهاند.
برخلاف صورت سود و زیان که عملکرد دوره را نشان میدهد، این صورت مالی پاسخ میدهد که نتیجه عملکرد و تصمیمات مدیریتی چگونه در نهایت بر ارزش مالکانه شرکت اثر گذاشته است.
اجزای اصلی حقوق مالکانه طبق استانداردهای ایران
معمولاً حقوق مالکانه شامل اجزای زیر است (بسته به نوع شخصیت حقوقی: سهامی خاص، عام یا شخصی):
| جزء حقوق مالکانه | توضیح کاربردی |
|---|---|
| سرمایه ثبتشده | آورده اولیه یا افزایش سرمایه ثبتشده |
| سرمایه در جریان (افزایش سرمایه ثبتنشده) | بخشی از سرمایه که تصویب شده ولی هنوز در اداره ثبت شرکتها نهایی نشده |
| اندوخته قانونی یا اختیاری | انتقال از سود انباشته طبق قانون یا تصمیم مجمع |
| سود (زیان) انباشته | سودهای سنوات گذشته پس از کسر تقسیم سود |
| مازاد تجدید ارزیابی یا تعدیلات سنواتی | اصلاح اشتباهات یا تغییر رویهها طبق استاندارد ۶ |
فرآیند تهیه صورت تغییرات حقوق مالکانه
حقوق مالکانه ابتدای دوره را ثبت کن.
سود یا زیان دوره را اضافه یا کسر کن.
اندوختهها را از سود انباشته منتقل کن.
افزایش سرمایه (ثبتشده یا در جریان) را منعکس کن.
اگر تقسیم سود نقدی یا سهام جایزه بوده، از سود انباشته کم کن.
اصلاح اشتباهات سنواتی (طبق استاندارد ۶) را مستقیماً در سود انباشته یا سایر اقلام منعکس کن.
حقوق مالکانه پایان دوره را محاسبه کن.
کیس اول – مثال ساده (فقط سود خالص + اصلاح اشتباه)
| شرح | سرمایه | اندوخته | سود انباشته |
|---|---|---|---|
| مانده ابتدای دوره | 1,000 | 0 | 200 |
| سود خالص دوره | – | – | +300 |
| اصلاح اشتباه سنواتی | – | – | -50 |
| مانده پایان دوره | 1,000 | 0 | 450 |
هدف این مثال فقط آموزش نحوه جایگذاری اقلام در ساختار جدول صورت تغییرات حقوق مالکانه است.
کیس دوم – مثال ترکیبی و کامل
رویدادهای اتفاق افتاده در طول دوره:
افزایش سرمایه (ثبتی)
افزایش سرمایه در جریان
تخصیص سود به اندوخته
تقسیم سود نقدی
اصلاح اشتباه سنواتی
| شرح | سرمایه | سرمایه در جریان | اندوخته | سود انباشته |
|---|---|---|---|---|
| مانده ابتدای دوره | 1,000 | 0 | 100 | 500 |
| سود خالص دوره | – | – | – | +400 |
| تخصیص سود به اندوخته | – | – | +200 | -200 |
| افزایش سرمایه در جریان | – | +300 | – | – |
| ثبت افزایش سرمایه نهایی | +300 | -300 | – | – |
| تقسیم سود نقدی | – | – | – | -250 |
| اصلاح اشتباه سنواتی | – | – | – | +50 |
| مانده پایان دوره | 1,300 | 0 | 300 | 500 |
جمعبندی تحلیلی
این صورت مالی فقط یک جدول نیست؛ در واقع نقشه تصمیمات مالکانه شرکت است.
مدیر مالی، حسابرس یا تحلیلگر از این جدول میتواند بفهمد که:
آیا شرکت سود را نگه داشته یا توزیع کرده؟
آیا سرمایهگذاری مجدد شده یا منابع خارج شده؟
آیا اشتباهات سنواتی وجود داشته؟
روند رشد سرمایه و اندوختهها سالم بوده یا با کاهش مواجهیم؟
نتیجهگیری
تهیه این صورت مالی اگرچه در نگاه اول ساده به نظر میرسد، اما در واقع نیازمند تسلط بر استانداردهای حسابداری ایران است.
برای درک بهتر منطق حرکت ستونها، میتوانید به ویدیوی آموزشی و فایل اکسل پیوست این مقاله نیز مراجعه کنید
